Trong Sứ điệp cho Ngày Thế giới Hòa bình lần thứ 55, được cử hành vào ngày 1/1/2022, Đức Thánh Cha Phanxicô chỉ ra ba con đường để xây dựng một nền hòa bình lâu dài: đối thoại giữa các thế hệ, giáo dục và việc làm.

Sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô nhân
dịp cử hành Ngày Thế giới Hoà bình (01/01/2022)
Đối thoại liên thế hệ, Giáo dục và Việc
làm: Những Công cụ để Xây dựng Hoà bình bền vững
1. "Đẹp thay, trên đồi núi, bước
chân người loan báo tin mừng, công bố bình an" (Is 52,7).
Những lời của ngôn sứ Isaia nói về sự an
ủi, nói lên tiếng thở dài nhẹ nhõm của một dân tộc đang bị lưu đày, mệt mỏi vì
bạo lực và áp bức, phải sống trong điều kiện không xứng với phẩm giá và chịu đựng
sự chết chóc. Ngôn sứ Barúc đã thắc mắc: “Vì đâu, Israel hỡi, vì đâu ngươi phải
nương thân trên đất thù địch, phải mòn hao nơi xứ lạ quê người? Vì đâu ngươi bị
nhiễm uế giữa đám thây ma, phải nằm chung với những người ở trong âm phủ?"
(3,10-11). Đối với dân Israel, sự xuất hiện của sứ giả hòa bình có nghĩa là hy
vọng về sự tái sinh từ đống đổ nát của lịch sử, khởi đầu cho một tương lai tươi
sáng.
Ngày nay, con đường hòa bình mà thánh
Phaolô VI đã gọi bằng tên mới là phát triển toàn diện, không may là vẫn còn xa
cách với cuộc sống thực của nhiều người và do đó, xa cách với gia đình nhân loại
của chúng ta, hiện đang hoàn toàn liên kết với nhau. Bất chấp nhiều nỗ lực nhắm
đến việc đối thoại mang tính xây dựng giữa các quốc gia, tiếng ồn ào chói tai của
chiến tranh và xung đột đang ngày càng gia tăng. Trong khi các căn bệnh ở tầm mức
đại dịch đang lan rộng, tác động của biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường
ngày càng trầm trọng, thảm cảnh đói khát ngày càng gia tăng, và mô hình kinh tế
dựa trên chủ nghĩa cá nhân thay vì chia sẻ liên đới tiếp tục thống trị. Như
trong thời của các vị ngôn xứ xa xưa, ngày nay cũng thế, tiếng kêu của người
nghèo và tiếng kêu của trái đất không ngừng vang lên cầu
xin công lý và hòa bình.
Ở mọi thời đại, hòa bình vừa là món quà
từ ơn trên vừa là kết quả của sự dấn thân chung. Thật vậy, chúng ta có thể nói
về một “khoa kiến trúc” của hòa bình, mà các thể chế khác nhau của xã hội đóng
góp vào đó, và một “nghệ thuật” của hòa bình bao gồm mỗi người chúng ta cách trực
tiếp. Tất cả có thể cùng nhau hợp
tác để xây dựng một thế giới hòa bình hơn, bắt đầu từ trái tim của mỗi người và
từ các mối quan hệ trong gia đình, trong xã hội và với môi trường, cho đến các
mối quan hệ giữa các dân tộc và quốc gia.
Ở đây, tôi muốn đề xuất ba con đường để
xây dựng một nền hòa bình lâu dài. Thứ nhất, đối thoại giữa các thế hệ như là nền
tảng cho việc hiện thực hóa các dự án chung. Thứ hai, giáo dục, như một yếu tố
của tự do, trách nhiệm và phát triển. Cuối cùng, việc làm, như một phương tiện
để nhận thức đầy đủ phẩm giá của con người. Đây là ba yếu tố không thể thiếu để
“có thể tạo ra một khế ước xã hội”, mà nếu thiếu nó mọi dự án
hòa bình đều không bền vững.
2. Đối thoại giữa các thế hệ để xây dựng
hoà bình
Trong một thế giới vẫn còn bị bao trùm bởi
trận đại dịch đã tạo ra quá nhiều vấn đề, “một số người cố gắng trốn chạy khỏi
thực tế, trú ẩn trong thế giới nhỏ bé của riêng họ; những người khác phản ứng với
nó bằng bạo lực hủy diệt. Tuy nhiên, giữa sự thờ ơ ích kỷ và sự phản kháng bạo
lực luôn có một lựa chọn khả thi khác: đó là đối thoại. Đối thoại giữa các thế
hệ”.
Tất cả các cuộc đối thoại trung thực,
bên cạnh việc trao đổi quan điểm đúng đắn và tích cực, luôn đòi hỏi có sự tin
tưởng cơ bản giữa những người tham gia. Chúng ta cần học cách lấy lại sự tin tưởng
lẫn nhau này. Cuộc khủng hoảng sức khỏe hiện nay đã làm tăng cảm giác bị cô lập
và xu hướng co cụm lại trong chính mình của chúng ta. Sự cô đơn của người cao
tuổi tương ứng với cảm giác bơ vơ và thiếu tầm nhìn chung về tương lai nơi người
trẻ. Cuộc khủng hoảng thực sự rất đau đớn, nhưng nó cũng giúp mang lại những điều
tốt đẹp nhất cho con người. Thật vậy, trong đại dịch, chúng ta đã gặp thấy những
tấm gương quảng đại của lòng thương xót, chia sẻ và liên đới ở mọi nơi trên thế
giới.
Đối thoại có nghĩa là lắng nghe nhau,
chia sẻ những quan điểm khác nhau, đi đến thống nhất và bước đi cùng nhau. Cổ
võ sự đối thoại như vậy giữa các thế hệ có nghĩa là phá vỡ mảnh đất khô cứng và
cằn cỗi của xung đột và sự dửng dưng để gieo hạt giống của một nền hòa bình
chung và lâu dài.
Mặc dù sự phát triển công nghệ và kinh tế
có xu hướng tạo ra sự chia rẽ giữa các thế hệ, nhưng các cuộc khủng hoảng hiện
nay của chúng ta cho thấy nhu cầu cấp thiết của mối quan hệ đối tác giữa các thế
hệ. Một đàng, người trẻ cần sự khôn ngoan và kinh nghiệm của người lớn tuổi;
đàng khác, những người cao tuổi hơn cần sự hỗ trợ, tình cảm, sự sáng tạo và
năng động của lớp trẻ.
Những thách thức lớn lao của xã hội và
các tiến trình hòa bình nhất thiết đòi hỏi sự đối thoại giữa những người lưu giữ
ký ức - những người già - và những người đưa lịch sử tiến bước - những người trẻ.
Mỗi người phải sẵn sàng dành chỗ cho người khác và không khăng khăng muốn độc
chiếm toàn cảnh bằng cách theo đuổi lợi ích trước mắt của riêng mình, như thể
không có quá khứ và tương lai. Cuộc khủng hoảng toàn cầu mà chúng ta đang trải
qua cho thấy rõ ràng rằng cuộc gặp gỡ và đối thoại giữa các thế hệ phải là động
lực thúc đẩy của một nền chính trị lành mạnh, vốn không hài lòng với việc quản
trị những gì đã có “bằng các sửa chữa hoặc các giải pháp nhanh chóng”, nhưng xem bản thân nó như
một hình thức nổi bật của tình yêu dành cho người khác, trong việc tìm kiếm các dự
án chung và bền vững cho tương lai.
Nếu, giữa những khó khăn, chúng ta có thể
thực hành kiểu đối thoại giữa các thế hệ này, “chúng ta có thể bám rễ vững chắc
vào hiện tại, và từ đây, nhìn lại quá khứ và hướng đến tương lai. Nhìn lại quá
khứ để rút kinh nghiệm và chữa lành những vết thương cũ mà đôi khi chúng ta vẫn
còn trăn trở. Hướng đến tương lai để nuôi dưỡng lòng nhiệt thành của chúng ta,
khiến ước mơ xuất hiện, đánh thức những lời ngôn sứ và giúp hy vọng nở rộ. Bằng
cách này, khi đoàn kết, chúng ta có thể học hỏi lẫn nhau”. Vì nếu không có rễ, làm
sao cây cối sinh trưởng và kết trái?
Chúng ta chỉ cần nghĩ đến việc chăm sóc
cho ngôi nhà chung của mình. Trên thực tế, môi trường “được cho từng thế hệ vay
mượn, và thế hệ này phải chuyển giao nó cho thế hệ sau”. Chúng ta phải đánh giá
cao và khuyến khích tất cả những người trẻ tuổi làm việc cho một thế giới công
bằng hơn, một thế giới cẩn thận bảo vệ công trình sáng tạo đã được giao phó cho
chúng ta quản lý. Họ làm việc này với sự khắc khoải, nhiệt tình và hơn hết là với
tinh thần trách nhiệm trước sự thay đổi khẩn cấp về phương hướng mà những khó khăn nảy
sinh từ cuộc khủng hoảng đạo đức và môi trường xã hội ngày nay đang đặt ra cho
chúng ta.
Mặt khác, cơ hội để cùng nhau xây dựng
những con đường hòa bình không thể bỏ qua giáo dục và công việc, vốn là những
nơi chốn và bối cảnh đặc quyền cho đối thoại giữa các thế hệ. Giáo dục cung cấp
ngữ pháp để đối thoại giữa các thế hệ, và trong kinh nghiệm lao động, những người
nam nữ thuộc các thế hệ khác nhau thấy mình có thể hợp tác và chia sẻ chuyên
môn, kinh nghiệm và kỹ năng vì lợi ích chung.
3. Dạy dỗ và giáo dục như các động cơ của
hoà bình
Trong những năm gần đây, nguồn tài trợ
cho giáo dục và đào tạo đã giảm đáng kể trên toàn thế giới; chúng bị xem là
tiêu tốn hơn là đầu tư. Tuy nhiên, chúng là phương tiện chính để thúc đẩy sự
phát triển toàn diện của con người; chúng khiến cho các cá nhân trở nên tự do
và có trách nhiệm hơn, và chúng rất cần thiết cho việc bảo vệ và thúc đẩy hòa
bình. Nói cách khác, giảng dạy và giáo dục là nền tảng của một xã hội dân sự gắn
kết có khả năng tạo ra hy vọng, thịnh vượng và tiến bộ.
Ngược lại, các chi tiêu quân sự đã tăng
vượt quá mức vào cuối Chiến tranh Lạnh và chúng dường như chắc chắn sẽ tăng vượt
mức.
Do đó, đã đến lúc các chính phủ cần cấp
thiết phát triển các chính sách kinh tế nhằm đảo ngược tỷ lệ công quỹ dành cho
giáo dục và vũ khí. Việc theo đuổi một quá trình giải trừ quân bị quốc tế thực
sự chỉ có thể mang lại lợi ích to lớn cho sự phát triển của các dân tộc và quốc
gia, giải phóng các nguồn lực tài chính để sử dụng một cách thích hợp hơn cho y
tế, trường học, cơ sở hạ tầng, chăm sóc lãnh thổ và v.v..
Tôi hy vọng rằng đầu tư vào giáo dục
cũng sẽ đi kèm với những nỗ lực lớn hơn để thúc đẩy văn hóa chăm sóc. Đối mặt với sự rạn nứt của
xã hội và sự ù lì của các thể chế, giáo dục có thể trở thành ngôn ngữ chung phá
vỡ các rào cản và xây dựng cầu nối. “Một quốc gia phát triển mạnh mẽ khi đối
thoại mang tính xây dựng diễn ra giữa nhiều thành phần văn hóa phong phú của
nó: văn hóa đại chúng, văn hóa đại học, văn hóa giới trẻ, văn hóa nghệ thuật,
văn hóa công nghệ, văn hóa kinh tế, văn hóa gia đình và văn hóa truyền thông”. Do đó, điều cần thiết là
phải hình thành một mô hình văn hóa mới thông qua “một hiệp ước toàn cầu về
giáo dục cho và với các thế hệ tương lai, một hiệp ước trong đó các gia đình, cộng
đồng, trường học, trường đại học, tổ chức, tôn giáo, chính phủ và toàn bộ gia
đình nhân loại dấn thân đào tạo những người nam nữ trưởng thành”. Một hiệp ước có thể thúc
đẩy giáo dục trong hệ sinh thái toàn vẹn, theo một mô hình văn hóa hòa bình,
phát triển và bền vững, tập trung vào tình huynh đệ và giao ước giữa con người
và môi trường.
Đầu tư vào dạy dỗ và giáo dục thế hệ trẻ
là con đường chính dẫn họ, thông qua đào tạo cụ thể, có được vị trí xứng đáng
trên thị trường lao động.
4. Tạo ra và đảm bảo việc làm xây dựng
hòa bình
Việc làm là nhân tố không thể thiếu
trong việc xây dựng và giữ gìn hòa bình. Nó là sự thể hiện bản thân và những
tài năng của chúng ta, nhưng cũng là sự dấn thân, vất vả và sự hợp tác của
chúng ta với những người khác, bởi vì chúng ta luôn làm việc với hoặc vì ai đó.
Nhìn theo quan điểm xã hội rõ ràng này, việc làm là nơi giúp chúng ta học cách
đóng góp phần của mình cho một thế giới tươi đẹp và đáng sống hơn.
Đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng tiêu cực
đến thế giới lao động, vốn đã phải đối mặt với nhiều thách thức. Hàng triệu hoạt
động kinh tế và sản xuất đã thất bại; các công nhân lao động ngắn hạn ngày càng
dễ bị tổn thương; nhiều người trong số những người cung cấp các dịch vụ thiết yếu
càng không được công chúng và thế giới chính trị biết đến; và trong nhiều trường
hợp, giáo dục từ xa đã tạo ra một sự thụt lùi trong học tập và và chậm hoàn
thành chương trình học. Hơn nữa, những người trẻ tuổi tham gia thị trường việc
làm và những người trưởng thành thất nghiệp hiện đang đối mặt với triển vọng ảm
đạm.
Đặc biệt, tác động của cuộc khủng hoảng
đối với nền kinh tế phi chính thức, vốn thường liên quan đến lao động nhập cư,
đang rất nặng nề. Nhiều người trong số họ thậm chí không được luật pháp quốc
gia công nhận; như thể họ không tồn tại. Họ và gia đình sống trong những điều
kiện vô cùng bấp bênh, là con mồi của nhiều hình thức nô lệ khác nhau và không
có hệ thống phúc lợi nào bảo vệ họ. Hiện chỉ có một phần ba dân số thế giới
trong độ tuổi lao động được hưởng hệ thống bảo trợ xã hội hoặc chỉ được hưởng lợi
từ hệ thống này theo những cách hạn chế. Bạo lực và tội phạm có tổ chức đang
gia tăng ở nhiều quốc gia, ảnh hưởng đến tự do và phẩm giá của con người, đầu độc
nền kinh tế và cản trở sự phát triển của công ích. Câu trả lời duy nhất cho
tình trạng này chỉ có thể thông qua việc mở rộng các cơ hội việc làm xứng với
nhân phẩm.
thực tế, việc làm là nền tảng để xây dựng công bằng và tình
liên đới trong mọi cộng đồng. Vì lý do này, "chúng ta không nên tìm cách
ngày càng thay thế công việc của con người bằng các tiến bộ công nghệ, vì điều
này sẽ gây tổn hại cho nhân loại. Việc làm là nhu cầu thiết yếu, là một phần ý
nghĩa của cuộc sống trên trái đất này, là con đường để trưởng thành, phát triển
con người và hoàn thiện bản thân”. Chúng ta cần kết hợp các
ý tưởng và nỗ lực của mình để tạo ra các giải pháp và điều kiện có thể cung cấp
cho mọi người trong độ tuổi lao động cơ hội, thông qua công việc của họ, đóng
góp cho cuộc sống của gia đình họ và của toàn xã hội.
Điều cấp bách hơn bao giờ hết là thăng
tiến, trên khắp thế giới của chúng ta, các điều kiện làm việc đàng hoàng và xứng
đáng, hướng đến lợi ích chung và bảo vệ công trình sáng tạo. Cần đảm bảo và hỗ
trợ tự do của các sáng kiến kinh doanh; đồng thời phải nỗ lực để khuyến khích
ý một sự đổi mới về trách nhiệm xã hội, để lợi nhuận không phải là tiêu chí chỉ
đạo duy nhất.
Vì vậy, cần phải thúc đẩy, hoan nghênh
và hỗ trợ các sáng kiến, ở tất cả các cấp, thúc giục các công ty tôn trọng các
nhân quyền cơ bản của người lao động, nâng cao nhận thức không chỉ của các tổ
chức, mà còn của người tiêu dùng, xã hội dân sự và các thực thể doanh nhân. Khi
các thực thể doanh nhân ngày càng ý thức hơn về vai trò của mình trong xã hội,
họ sẽ càng trở thành những nơi mà phẩm giá con người được tôn trọng. Bằng cách
này, họ sẽ góp phần xây dựng hòa bình. Ở đây, chính trị được kêu gọi đóng một
vai trò tích cực bằng cách thúc đẩy sự cân bằng công bằng giữa tự do kinh tế và
công bằng xã hội. Tất cả những ai làm việc trong lĩnh vực này, bắt đầu từ các
công nhân và doanh nhân Công giáo, đều có thể tìm thấy các hướng dẫn chắc chắn
trong học thuyết xã hội của Giáo hội.
Anh chị em thân mến, khi chúng ta tìm
cách kết hợp những nỗ lực của mình để thoát khỏi đại dịch, tôi xin lặp lại lời
cảm ơn của tôi với tất cả những người tiếp tục làm việc với lòng quảng đại và
trách nhiệm trong các lĩnh vực giáo dục, an toàn và bảo vệ quyền, trong việc
cung cấp chăm sóc y tế, tạo điều kiện cho các cuộc gặp gỡ giữa các thành viên
trong gia đình và người bệnh, và hỗ trợ kinh tế cho những người khó khăn và những
người bị mất việc làm. Tôi bảo đảm nhớ đến các nạn nhân và gia đình của họ
trong lời cầu nguyện của tôi.
Tôi đưa ra lời kêu gọi các nhà lãnh đạo
chính phủ và tất cả những người chịu trách nhiệm chính trị và xã hội, các linh
mục và nhân viên mục vụ, cũng như tất cả những người nam nữ có thiện chí để
chúng ta cùng nhau bước đi với lòng dũng cảm và sự sáng tạo trên các con đường
đối thoại giữa các thế hệ, giáo dục và việc làm . Chớ gì ngày càng nhiều người
nam nữ phấn đấu hàng ngày, với sự khiêm tốn thầm lặng và lòng dũng cảm, trở
thành những nghệ nhân của hòa bình. Và cầu xin cho họ luôn được soi dẫn và đồng
hành bởi phúc lành của Thiên Chúa bình an!
Vatican, 8/12/2021
(Vatican
News 21.12.2021)
Xem Thông điệp Populorum Progressio
(26/3/1967), 76tt.
Xem Thông điệp Laudato Si’ (24/5/2015),
49.
Xem Thông điệp Fratelli Tutti
(3/10/2020), 231.
Tông huấn Hậu Thượng Hội đồng Christus
Vivit (25/03/2019), 199.
Thông điệp Laudato Si', 159.
Xem Sứ điệp gửi các Tham dự viên Diễn
đàn hoà bình Paris lần thứ 4, 11-13/11/2021.
Xem Thông điệp Laudato Si'
(24/05/2015), 231; Sứ điệp cho Ngày Hoà bình Thế giới năm 2021: Một Văn hoá
quan tâm như Con đường đến Hoà bình (08/12/2021).
Thông điệp Fratelli Tutti (03/10/2020),
199.
Xem Sứ điệp Video cho Hiệp ước Toàn cầu
về Giáo dục: Cùng nhau nhìn vượt xa hơn (15/10/2020)
Xem Sứ điệp Video cho Hội nghị Thượng đỉnh
Cấp cao trực tuyến về Tham vọng Khí hậu (13/12/2020).
Xem Gioan Phaolô II, Thông điệp Laborem
Exercens (14/09/1981), 18.
Thông điệp Laudato Si' (24/05/2015),
128.