Chiếu sáng cho công trình kiến trúc bao gồm chiếu sáng kỹ thuật và chiếu sáng nghệ thuật.Tùy theo yêu cầu, thể loại công trình người thiết kế sẽ lựa chọn để có phương án thiết kế chiếu sáng thích hợp
Chiếu sáng kỹ thuật nhằm tạo
nên ánh sáng để con người có thể hoạt động trong công trình(nhìn rõ) .Thiết kế
chiếu sáng kỹ thuật đòi hỏi người thiết kế phải nắm rõ tiêu chuẩn chiếu sáng của
từng loại công trình từ đó đưa ra giải pháp thiết kế phù hợp,chủ yếu là về
phương diện kỹ thuật.
Chiếu sáng nghệ thuật nhằm tạo
nên hiệu quả mỹ thuật cho công trình(nhìn đẹp) ,vì vậy đòi hỏi người thiết kế
ngoài kỹ thuật phải có kiến thức nhất định về chiếu sáng nghệ thuật
Ở đây chúng ta chỉ bàn qua
quan niệm về chiếu sáng nội thất nhà thờ
Chiếu sáng nghệ thuật hay kỹ
thuật thì chúng ta cũng phải thiết kế kết hợp để đạt được hai mục đích trên .Vấn
đề ở chỗ, chúng ta phải xác định rõ tính chất yêu cầu của công trình để cân đối
giữa hai yếu tố kỹ thuật(nhìn rõ) và nghệ thuật(nhìn đẹp) trong từng công
trình. Thiết kế chiếu sáng cho nhà hát,bảo tàng.. chắc chắn sẽ cần yếu tố mỹ
thuật nhiều hơn khi thiết kế chiếu sáng cho một thư viện,nhà xưởng...
Với công trình nhà thờ chúng
ta cần xác định mục đích chính của chiếu sáng nội thất,trong nhà thờ chúng ta cần
nhìn rõ hay nhìn đẹp ? ở đây tôi nghĩ việc chiếu sáng nặng về yếu tố nghệ thuật
hơn.Qủa thật như vậy,ngoài việc cần đủ ánh sáng để giáo dân thuận tiện trong việc
tham dự thánh lễ thì mục đích chính của chiếu sáng nội thất nhà thờ là chúng ta
phải tạo được một không gian thờ phượng trang trọng,tôn nghiêm .Yếu tố ánh sáng
phải làm nổi bật lên khu vực chính của nhà thờ đó là cung Thánh ,để trong khi
tham dự Thánh lễ giáo dân luôn tập trung vào đối tượng chính của mình . Hiệu quả
của chiếu sáng nội thất nhà thờ không những tôn cái đẹp của cung Thánh mà còn
nâng tâm hồn chúng ta lên với Chúa ,việc tham dự thánh lễ vì vậy sẽ thêm phần sốt
sắng
Hiện nay việc thiết kế chiếu
sáng bên trong nhà thờ chúng ta thường giao phó cho bên kỹ thuật ,kỹ sư điện chỉ
thiết kế sao cho đạt mục đích kỹ thuật(thấy rõ).Chúng ta xưa nay cũng nghĩ rằng
thiết kế ánh sáng trong nhà thờ miễn sao cho đủ sáng nhằm làm cho mọi người đi
lễ nhìn thấy,đọc sách cho rõ là được .Quan niệm chiếu sáng như vậy xem ra quá
đơn giản,việc chiếu sáng lúc này sẽ không đạt được hiệu quả trong việc trang
trí nội thất nhà thờ
Chiếu sáng nội thất nhà thờ
gồm chiếu sáng tự nhiên và chiếu sáng nhân tạo .Với khí hậu nhiệt đới như VN
khi thiết kế nhà thờ người kts phải kết hợp giữa yếu tố lấy sáng tự nhiên và yếu
tố thông thoáng để bố trí hệ thống cửa sổ sao cho thích hợp ,chủ yếu lấy sáng tự
nhiên cho khu vực giáo dân,khu vực cung Thánh thường phải thiết kế chiếu sáng
nhân tạo (ngoại trừ những nhà thờ có hình thức kiến trúc đặc biệt).Người thiết
kế phải có kinh nghiệm để thiết kế chiếu sáng tự nhiên với cường độ và hiệu quả
thích hợp nhất cho một ngôi thánh đường ,không quá sáng như một hội trường cũng
như không quá tối như một rạp hát
Chiếu sáng nhận tạo là yếu tố
rất quan trọng trong hiệu quả nghệ thuật của nội thất nhà thờ, nhất là tại khu
vực cung Thánh .Có thể nói thiết kế cung Thánh hiệu quả nhất chính là thiết kế
chiếu sáng .Một số nhà thờ khi thiết kế cung Thánh thường hay bố trí với hình
thức rườm rà,màu mè ...với mục đích làm cho cung Thánh nổi bật lên, trong khi
nguyên tắc thiết kế cung Thánh cần có sự trang trọng,đơn giản.Với giải pháp thiết
kế ánh sáng cho cung Thánh chúng ta có thể thiết kế cung Thánh với hình thức
đơn giản đồng thời chính ánh sáng sẽ làm cho cung Thánh nổi bật lên .Thường thì
tại cung Thánh các nhà thờ hiện nay hay bố trí rất nhiều các loại đèn:đèn pha
,đèn cao áp,đèn chùm...mục đích cho khu vực cung Thánh sáng rực lên ,để cho bà
con nhìn thấy rõ ,để cho cha chủ tế và giáo dân khi lên cung Thánh thấy đường
mà đọc sách(thực ra tại vị trí đọc sách đã có đèn riêng)...Việc chiếu sáng như
vậy không phải là chiếu sáng nghệ thuật , nghệ thuật chiếu sáng chính ở chỗ
" muốn chiếu sáng hiệu quả chúng ta phải tạo ra bóng tối" .Người thiết
kế phải xác định giữa chiếu sáng chung và chiếu sáng nổi bật,chiếu sáng nền và
chiếu sáng mặt,chiếu sáng trực tiếp và gián tiếp...phải xác định vị trí nguồn
sáng ,cường độ ánh sáng đến màu sắc của ánh sáng để cho việc chiếu sáng đạt hiệu
quả nhất về mặt nghệ thuật
Cung thánh nhà thờ không phải
là nội thất của một phòng khách,nhà hàng...việc bố trí khoe ra các hình thức,kiểu
dáng đèn theo tôi không cần thiết .Chủ thể chiếu sáng của nhà thờ chính là
Thánh giá,tượng ảnh...vì vậy việc chiếu sáng nên thiết kế với phương pháp che
thiết bị chiếu sáng (trừ một số đèn âm trần),nhất là tránh sử dụng các loại đèn
màu,đèn neon sigh hoặc các loại đèn chớp tắt theo lối quảng cáo
Cùng với thiết kế kiến
trúc,nội thất,âm thanh... thiết kế ánh sáng giữ một vài trò quan trọng trong
quá trình xây dựng nhà thờ .Lâu nay chúng ta thường xem nhẹ và nhất là có quan
niệm chưa đúng về chiếu sáng nội thất nhà thờ(lấy yếu tố kỹ thuật làm mục đích
chính mà quên đi yếu tố nghệ thuật trong chiếu sáng)Rất mong có dược những ngôi
thánh đường được thiết kế với hiệu quả ánh sáng tốt nhất

Saigon mùa noel 2012
Kts Nguyễn văn Sáng